Al Hatt, η τέχνη της γραφής Ι

«Από τότε που η εικόνα επιτρέπεται, η ωραία γραφή δεν έχει πια λόγο ύπαρξης.
Η εικόνα είναι από δω και μπρος πανταχού παρούσα στις ζωές μας, αλλά τίποτα δεν θα αντικαταστήσει τη λεπτότητα των λέξεων.»
Γιασμίν Γκατά, Η καλλιγράφος του Βοσπόρου

Δεν νοείται καλλιγράφος που να μην φτιάχνει μόνος του το μελάνι, το χαρτί και το καλάμι του. Για το μελάνι υπάρχουν πολλές συνταγές ανάλογα με τις περιοχές και τις εποχές. Τριαντάφυλλα και κουκούτσια από χουρμάδες γίνονται κάρβουνο που στη συνέχεια ενσωματώνεται σε αραβικό κόμι και διαλύεται σε νερό, το οποίο έχει προηγουμένως αρωματιστεί με ζαφορά και μύρο.

Ξαναδιαβάζουμε στην καλλιγράφο του Βοσπόρου. «Τα μείγματά μου περιείχαν άγνωστες ουσίες που προέρχονταν από εξαφανισμένα φυτά, ζουμιά από τρωκτικά που κόντευαν να ξεκληριστούν, ή μυρωδικά με περίεργα ονόματα, που άλλοτε χρησιμοποιούσαν οι παγανιστικοί λαοί. Τα παρασκευάσματά μου μύριζαν χιλίων χρόνων καπνιά, όξινες οσμές από τους φούρνους των κεραμοποιών, ιδρώτα ή θυμιάματα θυσιασμένων αμνών…»

Οι καλλιγράφοι που ταξίδευαν έφτιαχναν το μελάνι τους με πιο απλούς τρόπους παίρνοντας καπνιά από φούρνο ή φούμο από τις λάμπες λαδιού κι ανακατεύοντας με μέλι και αραβικό κόμι.

Η τέχνη της γραφής αρχίζει από την τέχνη με την οποία φτιάχνεται το καλάμι. Μια αραβική παροιμία λέει για τον άνθρωπο: «Μην είσαι ούτε πολύ σκληρός, γιατί θα σπάσεις, ούτε πολύ αδύναμος γιατί θα συντριβείς». Η εικόνα έρχεται από το καλάμι της γραφής και με το ίδιο σκεπτικό γίνεται και η επιλογή του. Ο καλλιγράφος φτιάχνει μόνος του το καλάμι του, που είναι η προέκταση του χεριού του, η συνέχεια του σώματος και του πνεύματος του.

Μία άλλη αραβική παροιμία λέει: «Βάλε το καλάμι στο αφτί σου και θα σου ψυθιρίσει αυτά που πρέπει να γράψεις.» Το καλάμι στα χέρια του καλλιγράφου είναι σαν την φλογέρα στα χέρια του μουσικού, είναι η σαΐτα, της οποίας το πηγαινέλα από γραμμή σε γραμμή θα υφάνει το κείμενο. Περιστρέφεται στο χέρι δίνοντας κάθε φορά μια γκάμα γραμμών που κανένα άλλο εργαλείο δεν μπορεί να δώσει. Κάποιοι σούφι λένε ότι ο Θεός κρατάει την καρδιά του πιστού ανάμεσα στα δύο δάχτυλα του χεριού του, όπως ο καλλιγράφος το καλάμι του.

Την τεχνική της κατασκευής του χαρτιού από λινό και κάνναβη, μετέφεραν στους Άραβες Κινέζοι αιχμάλωτοι στην Σαμαρκάνδη, τον 8ο αιώνα. Από τότε το χαρτί αντικατέστησε πολύ γρήγορα την περγαμηνή και τον ακόμα παλιότερο πάπυρο. Το χαρτί αφού βραχεί με νερό, θα περαστεί με ένα αφέψημα από φυτικές ουσίες για να μαλακώσει το άσπρο του χρώμα που κουράζει τα μάτια. Το επόμενο βήμα είναι να γίνει λεία η επιφάνειά του. Με ένα ειδικό εργαλείο οι πόροι του θα κλείσουν και θα μείνει να παλιώσει για έναν τουλάχιστον χρόνο προτού χρησιμοποιηθεί.

Συνεχίζεται....
Ι