η αρχέγονη ανάγκη για γραφή-φυλαχτό

Αναδημοσίευση μιας συνέντευξης στην Ελευθεροτυπία 

«The sheltering word», «η λέξη που προστατεύει». Με μέσο διάφορα φυσικά υλικά η εικαστικός Ειρήνη Γκόνου κατασκεύασε τη δική της εκδοχή στην έννοια της προστασίας μέσα από τη λέξη και μας εξηγεί σχετικά:

Η θεραπευτική ιδιότητα της γραφής ως πολιτισμικού ιδιώματος των ακτών της Μεσογείου. Η δύναμη της χειρόγραφης λέξης

«Η λέξη που προστατεύει είναι μια έννοια που ωρίμασε μέσα από τις πολιτισμικές μου περιπλανήσεις εκεί όπου μερικές αράδες λέξεις μετατρέπονται σε ισχυρά φυλαχτά. Η συνήθεια αυτή έχει τις ρίζες της στην πιο βαθιά αρχαιότητα, στη δε ελληνιστική και ρωμαiκή Αλεξάνδρεια τα γραμμένα μαγικά φυλαχτά είναι μια μεγάλη ενότητα ιδιαίτερων χειρογράφων με πολύ ενδιαφέρον». Πρόσφατα εξέθεσε με μεγάλη επιτυχία τη δουλειά της -από τις 25 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 22 Οκτωβρίου- στο Heyman Center for the Humanities στο Columbia University. Η Ειρήνη Γκόνου σπούδασε γλυπτική στο Παρίσι, όπου εργάστηκε για δύο χρόνια ως βοηθός στο τμήμα Γλυπτικής της EηsAD. Εμεινε εκεί για έντεκα συνεχή χρόνια μελετώντας την πολυπολιτισμική διάσταση της τέχνης.

- Στην Αμερική;

«Ναι, το Heyman Center είναι κέντρο έρευνας και συγχρόνως ένας χώρος διαλόγου και ανταλλαγής ιδεών για τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Διευθυντής του είναι ο καθηγητής Ιστορίας στο Columbia University Mark Mazower, ο οποίος έγραψε και τον πρόλογο της έκθεσης. Η έκθεση διαμορφώθηκε ειδικά για το συγκεκριμένο χώρο, ως μια εικαστική αναζήτηση της προστατευτικής ιδιότητας και δράσης της γραφής σε διάλογο με το πολιτισμικό ιδίωμα των νοτίων ακτών της Μεσσογείου».

- Τι εκθέσατε;

«Τριάντα ένα έργα μικτής τεχνικής, όπου το σχόλιο και η περιγραφή τους αποτελεί μέρος της ιδέας της έκθεσης. Οι εντυπώσεις μου είναι θερμή ανταπόκριση, ενδιαφέρουσες συζητήσεις καi γενικότερα μια υπέροχη εμπειρία».

- Σειρά έχει το «Talisman»;

«Ναι, στις 19 Νοεμβρίου αρχίζει η έκθεσή μου με θέμα "Talisman" στον εκθεσιακό χώρο του παλαιοπωλείου "Μαρτίνος" στην οδό Πινδάρου στο Κολωνάκι. Η λέξη τάλισμαν προέρχεται από την αραβική παραφθορά tilasm της ελληνικής λέξης τέλεσμα, που σημαίνει τελετουργική πράξη.

»Τάλισμαν είναι ένα αντικείμενο που φέρει γραφές και σύμβολα και το οποίο μέσα από μια τελετουργική διαδικασία αποκτά μία μαγική-προστατευτική ιδιότητα και δράση. Χρησιμοποιώντας και πάλι τα φυσικά υλικά αλλά και επιλεγμένο υλικό από τη συλλογή του παλαιοπωλείου, επιχειρώ να κατασκευάσω μία νέα μαγική γλώσσα και να ορίσω τη δική μου έννοια της προστασίας μέσω της τέχνης».

- Γραφή-φυλαχτό;

«Και οι δύο εκθέσεις είναι μέρη ενός μεγαλύτερου πολύπτυχου το οποίο κινείται στον άξονα γραφή-φυλαχτό. Μία από τις πολλές χρήσεις της γραφής στην περιοχή της Μεσογείου, και όχι μόνο, ήταν αυτή του να καθιστά ένα αντικείμενο αποτροπαϊκό, δηλαδή αποτρεπτικό σε ό,τι μπορούσε να κάνει ή να φέρει κακό. Ο άνθρωπος ενεργοποιώντας τη λέξη αντλεί δύναμη από αυτή. Η αρχέγονη ανάγκη του για προστασία βρίσκει χίλιους τρόπους μέσα από το μαγικό αντικείμενο, το τάλισμαν, το φυλαχτό, αλλά και μέσα από κάποιο πολύ αγαπημένο αντικείμενο να ζητά καταφύγιο, να εύχεται, να προσεύχεται, να αισθάνεται ασφάλεια και να αντλεί σιγουριά».

- Συνεχίζουν να υφίστανται;

«Θυμάμαι πριν λίγα χρόνια είχα δει μία έκθεση στο μουσείο του Λούβρου που είχε να κάνει με τη μαγεία στην αρχαία Αίγυπτο. Στην κεντρική αίθουσα της έκθεσης υπήρχε ένα πολύ μεγάλο διαφανές κουτί γεμάτο μικρά γραμμένα χαρτάκια και ταμπελίτσα που έλεγε ότι τα χαρτάκια αυτά είχαν βρεθεί πίσω από το γλυπτό ενός από τους Αιγύπτιους θεούς που βρίσκονταν τώρα στην έκθεση και αποκαλύφθηκαν κατά τη μεταφορά του. Τα χαρτάκια δεν ήταν καθόλου παλιά, ήταν γραμμένα με στιλό και σε πολλές σύγχρονες γλώσσες. Είδα και χαρτάκια με κινέζικα γράμματα».

Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 31 Οκτωβρίου 2013

Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΚΙΟΥΣΗ g.kiousis@eleftherotypia.net